Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης πάθηση των αεραγωγών που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, περίπου το 8-10% του πληθυσμού πάσχει από άσθμα, με την παιδική ηλικία να παρουσιάζει υψηλότερα ποσοστά. Η πάθηση χαρακτηρίζεται από στένωση των αεραγωγών, αυξημένη παραγωγή βλέννας και υπερευαισθησία του αναπνευστικού συστήματος σε διάφορα ερεθίσματα.
Τα συμπτώματα του άσθματος μπορεί να ποικίλλουν σε ένταση και συχνότητα, αλλά τα πιο χαρακτηριστικά περιλαμβάνουν:
Στο ελληνικό περιβάλλον, ορισμένοι παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν επιδείνωση των συμπτωμάτων του άσθματος. Η γύρη από ελιές, κυπαρίσσια και άλλα φυτά της μεσογειακής βλάστησης αποτελεί συχνό αλλεργιογόνο. Επίσης, η υγρασία του καλοκαιριού, η σκόνη από την Αφρική και η ατμοσφαιρική ρύπανση στα μεγάλα αστικά κέντρα μπορεί να επιδεινώσουν την κατάσταση.
Το ήπιο άσθμα χαρακτηρίζεται από περιστασιακά συμπτώματα που δεν παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες και ελέγχονται εύκολα με κατάλληλη θεραπεία. Αντίθετα, το σοβαρό άσθμα παρουσιάζει καθημερινά συμπτώματα, νυχτερινές κρίσεις, περιορισμό στη σωματική δραστηριότητα και απαιτεί εντατική φαρμακευτική αγωγή για τον έλεγχό του.
Η κληρονομικότητα παίζει σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του άσθματος. Τα παιδιά που έχουν γονείς με άσθμα ή άλλες αλλεργικές παθήσεις εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου. Ερευνητικά δεδομένα από τον ελληνικό πληθυσμό δείχνουν ότι η πιθανότητα ανάπτυξης άσθματος αυξάνεται κατά 25-35% όταν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.
Το μεσογειακό κλίμα της Ελλάδας παρουσιάζει ιδιαίτερες προκλήσεις για τους ασθματικούς. Τα κύρια περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα περιλαμβάνουν τη γύρη από ελιές, πεύκα, κυπαρίσσια και αγριόχορτα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση στις μεγάλες πόλεις, ιδιαίτερα στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, καθώς και τα ακάρεα της σκόνης που ευδοκιμούν στο υγρό κλίμα των νησιών, αποτελούν επιπλέον παράγοντες κινδύνου.
Ορισμένα επαγγέλματα στην Ελλάδα συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος. Οι εργαζόμενοι σε ναυπηγεία, οικοδομικά έργα, κλωστοϋφαντουργίες και γεωργικές δραστηριότητες εκτίθενται σε ουσίες που μπορεί να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν το άσθμα. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται για τους εργαζόμενους σε αρτοποιεία και ζαχαροπλαστεία λόγω έκθεσης σε αλεύρι και άλλες αλλεργιογόνες ουσίες.
Το άσθμα συχνά συνυπάρχει με άλλες αλλεργικές παθήσεις, δημιουργώντας την αλλεργική τριάδα που περιλαμβάνει αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα και ατοπική δερματίτιδα. Στην Ελλάδα, περίπου το 70% των ασθματικών πάσχει επίσης από αλλεργική ρινίτιδα, ενώ σημαντικό ποσοστό εμφανίζει τροφικές αλλεργίες, ιδιαίτερα σε καρύδια, θαλασσινά και ορισμένα φρούτα.
Το στρες, το άγχος και η κατάθλιψη μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του άσθματος. Οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες, όπως η πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και τα φάρμακα, παίζουν σημαντικό ρόλο στη διαχείριση της νόσου. Στην Ελλάδα, η οικονομική κρίση έχει επηρεάσει την πρόσβαση στη θεραπεία για ορισμένες ομάδες πληθυσμού, γεγονός που υπογραμμίζει τη σημασία της έγκαιρης διάγνωσης και κατάλληλης παρακολούθησης.
Η διάγνωση του άσθματος στηρίζεται σε κλινική εκτίμηση και εξειδικευμένες εξετάσεις. Η σπιρομέτρηση αποτελεί τη βασική μέθοδο αξιολόγησης της πνευμονικής λειτουργίας, ενώ οι δοκιμασίες αλλεργίας βοηθούν στον εντοπισμό των πιθανών προκαλούντων παραγόντων.
Η αξιολόγηση της σοβαρότητας βασίζεται στη συχνότητα των συμπτωμάτων, τη νυχτερινή αφύπνιση και την επίδραση στην καθημερινή δραστηριότητα.
Στη χώρα μας διατίθεται ευρύ φάσμα φαρμάκων για τη θεραπεία του άσθματος, τα οποία χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τη δράση και τη διάρκεια αποτελεσματικότητάς τους.
Τα βρογχοδιασταλτικά βραχείας δράσης (SABA) όπως το Salbutamol και η Terbutaline χρησιμοποιούνται για άμεση ανακούφιση των συμπτωμάτων. Τα φάρμακα μακράς δράσης (LABA) όπως το Formoterol και το Salmeterol προσφέρουν παρατεταμένη προστασία.
Τα κορτικοστεροειδή εισπνοής αποτελούν τη βάση της θεραπείας. Διατίθενται σκευάσματα με Budesonide, Fluticasone και Beclomethasone. Δημοφιλή συνδυαστικά προϊόντα στην ελληνική αγορά περιλαμβάνουν το Symbicort, Seretide και Foster.
Η επιλογή της κατάλληλης αγωγής γίνεται πάντα από ειδικό πνευμονολόγο, ενώ το φαρμακείο παρέχει συμβουλές για τη σωστή χρήση των εισπνευστικών συσκευών.
Οι εισπνευστήρες με δοσιμετρητή είναι οι πιο συνηθισμένες συσκευές για τη χορήγηση αντιαστθματικών φαρμάκων. Απαιτούν συγχρονισμό ανάμεσα στην ενεργοποίηση και την εισπνοή. Για καλύτερα αποτελέσματα, συνιστάται η χρήση κενού χώρου (spacer).
Οι εισπνευστήρες ξηρής σκόνης ενεργοποιούνται από την εισπνοή του ασθενούς και δεν απαιτούν συγχρονισμό. Είναι ιδανικοί για ασθενείς που δυσκολεύονται με τους MDI.
Η σωστή τεχνική εισπνοής είναι κρίσιμη για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Οι συσκευές πρέπει να καθαρίζονται τακτικά σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή. Η συμμόρφωση στη θεραπεία αποτελεί βασικό παράγοντα για τον έλεγχο του άσθματος.
Η έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων που προηγούνται μιας κρίσης άσθματος είναι ζωτικής σημασίας. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν αυξημένο βήχα, δύσπνοια κατά τη διάρκεια της νύχτας ή μειωμένη ανοχή στην άσκηση.
Κάθε ασθενής πρέπει να έχει ένα εξατομικευμένο σχέδιο δράσης για το άσθμα. Οι τροποποιήσεις στο περιβάλλον του σπιτιού περιλαμβάνουν:
Η άμεση ιατρική βοήθεια απαιτείται όταν τα συμπτώματα δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία διάσωσης ή όταν υπάρχει σοβαρή δύσπνοια. Οι τακτικοί έλεγχοι είναι απαραίτητοι για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας.
